LET OP JE LEVER......!

Dat de Westerse leefstijl gepaard gaat met diabetes (én obesitas) is inmiddels wel bekend. Maar het brengt nog een ander probleem met zich mee: leververvetting. Zo’n 5 miljoen Nederlanders zou, bewust of onbewust, leiden aan leververvetting. Toch is er nauwelijks aandacht voor.

Dat zou wel moeten, vindt Maag-, Darm-, Leverarts Ger Koek van het Maastricht UMC+. “Het probleem van de vervette lever komt sinds een paar jaar op, geassocieerd met obesitas en diabetes. Consumenten, artsen en de voedingsindustrie moeten zich er nu bewust van worden dat onze leefstijl ook tot grote problemen met de lever leidt, zodat we actie kunnen ondernemen.”

NASH veroorzaakt een chronische leverontsteking die leidt tot ernstige verlittekening, levercirrose en een verhoogde kans op leverkanker

Naar schatting heeft 25% van de Nederlanders een niet-alcoholische leververvetting (NAFL). Dat komt neer op ongeveer 5 miljoen mensen waarbij in 70% waarschijnlijk geen grote problemen ontstaan. Bij de andere 30%, zo’n 1 tot 1,5 miljoen mensen, komen er ontstekingen bij. Als de alcoholconsumptie niet meer bedraagt dan 14 eenheden per week voor mannen en 7 voor vrouwen, spreken we van niet-alcoholische leverontsteking (NASH). NASH veroorzaakt een chronische leverontsteking die leidt tot ernstige verlittekening, levercirrose en een verhoogde kans op leverkanker. Dat zijn aandoeningen die we tot een aantal decennia geleden alleen kenden als het gevolg van overmatig alcoholgebruik.

Vetleverziekte leidt vooral tot diabetes, maar ook tot hart- en vaatziekten en verhoogde kans op alle soorten kanker
Vier op de tien mensen met NASH overlijdt uiteindelijk aan hart- en vaatziekten als gevolg van de ontstekingsversie. Koek legt uit hoe dat werkt. “De lever is als het ware een soort zeef: de bloedvaten hebben kleine gaatjes die alles eruit zeven. Suikers kunnen worden omgezet in vetten en de lever verwerkt deze vetten, om het te gebruiken als brandstof en voor de stofwisseling. Ook vetten uit de voeding worden in de lever omgezet en via het bloed naar de opslag, het vetweefsel, getransporteerd.

Vooral de suikers in frisdrank blijken een grote rol te spelen, vandaar dat de Fransen het de 'frisdrankziekte' noemen
Als er teveel vet in de levercel komt te zitten, kunnen de normale functies niet meer goed uitgevoerd worden. Ook de energielichaampjes in die cel, de mitochondriën, komen dan in de problemen, omdat ze het vet niet meer goed verwerkt krijgen. Er ontstaat oxidatieve stress die leidt tot een ontstekingsreactie. Dat zorgt niet alleen voor een chronische leverontsteking, maar ook voor een vetweefselontsteking. Vervolgens ontstaat een chronische ontsteking in het gehele lichaam. Ook de vetten die in het bloed getransporteerd worden zijn beschadigd. Dit tezamen leidt onder andere tot beschadiging van de vaten, hart en alvleesklier. De lever kan de beschadigde vetten onvoldoende uitfilteren en verwerken en daardoor ontstaan er vetophopingen in de aders. Dat zijn die zogenoemde plaques die leiden tot hart- en vaatziekten.”

Westerse leefstijl
“De Westerse leefstijl is de crux bij het ontstaan van deze leveraandoening. Daar zit het probleem,” vertelt Koek verder. Vooral de suikers in frisdrank blijken een grote rol te spelen, vandaar dat de Fransen het de 'frisdrankziekte' noemen. Het gaat dan niet om af en toe een glas, maar om een aantal glazen of zelfs flessen die iemand iedere dag opdrinkt. Maar ook het Westers dieet, verminderde lichaamsbeweging, stress en erfelijke gevoeligheid spelen mee.

Ook bij slanke mensen en op jonge leeftijd
Vetleverziekte kan bij iedereen voorkomen, ook zonder dat je er iets van merkt. Vaak wordt de vetleverziekte gezien in combinatie met obesitas, maar ook mensen met een gezond gewicht die veel frisdrank drinken en een eenzijdig dieet consumeren, kunnen de ziekte hebben of krijgen. Het wordt zelfs al geconstateerd bij kinderen op heel jonge leeftijd. Het verraderlijke is dat je er eigenlijk niets van merkt tot dat het al in een vergevorderd stadium is. Als de ziekte eenmaal kan worden vastgesteld op een echo, is 30% van de lever al vervet.

Alleen leefstijlverandering helpt
Er is niet veel meer te doen als iemand eenmaal gediagnosticeerd is met NASH. Een medicijn is er nog niet, maar is wel in ontwikkeling. Daarbij ligt vooral de focus op een medicijn dat de ontstekingen kan onderdrukken en daardoor littekenvorming kan voorkomen. Daardoor neemt de lichaamsontsteking af, zodat de leverontsteking niet leidt tot ontstekingen overal in het systeem. Het enige waardoor de leverontsteking verminderd kan worden, is het drastisch veranderen van de leefstijl: gezonder eten, geen geraffineerde koolhydraten, geen frisdranken met fructose, meer bewegen, minder zitten en minder stress. Koek is ook bezig met een richtlijn voor huisartsen, zodat zij de mensen die hoog risico lopen op NASH snel kunnen ondervangen.

Er zijn levertransplantaties uitgevoerd bij mensen met NASH, maar regelmatig zie je dan dat na een jaar of 5 de lever toch weer is aangedaan door vervetting en ontsteking
Het uitvoeren van levertransplantaties is een laatste stap bij mensen van wie de lever al te zeer is aangedaan om nog winst te kunnen behalen met leefstijlveranderingen. Maar ook dat is niet optimaal. “Er zijn levertransplantaties uitgevoerd bij mensen met NASH, maar regelmatig zie je dan dat na een jaar of 5 de lever toch weer is aangedaan door vervetting en ontsteking. De risicofactoren voor het ontwikkelen van NASH blijven in die gevallen aanwezig, zoals het gewicht, de leefstijl of ook de genetische aanleg.”

Race tegen de klok
Het probleem van vetleverziekte is groter dan de meeste mensen zich realiseren. “Het is een probleem dat in Amerika heel groot is. De belangrijkste reden voor levertransplantatie is daar niet meer de complicaties door hepatitis C, maar NASH. De verwachting is dat dat in Europa in 2020 ook zo zal zijn als we geen actie ondernemen”, aldus Koek. Ook in landen als China en India zie je het vetleverprobleem steeds vaker opduiken, nu ze daar hoe langer hoe meer een Westerse leefstijl adopteren.

In Nederland lopen we behoorlijk achter in de onderkenning van het probleem van NASH, vindt Koek. In Frankrijk begint er langzaamaan wel oog te komen voor het probleem. Daar zijn een aantal onderzoeksgroepen hard bezig met het probleem en dringt het ook langzaam door tot de Franse media. De Franse diabetoloog Bertrand Cariou waarschuwt er in Le Parisien voor dat de epidemie in 15 tot 20 jaar grootse vormen kan aannemen. Hij noemt het een race tegen de klok. Koek: “Nu moeten we dat in Nederland ook nog in gaan zien, zodat we preventieve maatregelen en goede informatie kunnen verstrekken om het niet zo ver te laten komen.”